تعریف و نام علمی
کرم خراط معمولاً به لاروهای پروانههای چوبخوار خانوادهٔ Cossidae اطلاق میشود؛ گونههای رایج شامل Zeuzera pyrina (leopard moth / پروانه پلنگی) و Cossus cossus (goat moth / پروانهٔ خراط) هستند. این لاروها بهصورت داخلی در شاخهها و تنهٔ درختان تونل میزنند و موجب ضعف ساختار گیاهی میشوند.
میزبانها و پراکنش
کرم خراط پلیفاژ است و طیف وسیعی از درختان میوه و زینتی را مورد حمله قرار میدهد؛ از جمله گردو، سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو، زیتون، افرا، بید و گونههای چوبی دیگر. این آفت در مناطق مدیترانهای و اروپایی شناختهشده و در برخی نواحی باغی و زراعی گسترش یافته است.
چرخهٔ زندگی و رفتار زیستی
لاروها در درون چوب و شاخهها تغذیه و زمستانگذرانی میکنند؛ دورهٔ توسعه میتواند ۱ تا چند سال طول بکشد (بسته به گونه و شرایط)، و شفیرگی و ظهور شبپرهها معمولاً در فصل گرم رخ میدهد. دورهٔ تخمریزی و پرواز بالغین طولانی است که کنترل زمانبندیشده را دشوار میکند.
علائم و میزان خسارت
نشانهها شامل خشکیدگی شاخهها، زردی و پژمردگی ناگهانی، سوراخهای خروجی و تراوش صمغ یا براده (frass) از محلهای تغذیه است. درگیری گسترده میتواند به ضعف ساختاری و مرگ درخت منجر شود؛ در درختان میوه خسارت اقتصادی قابلتوجهی ایجاد میشود.
روشهای کنترل و مدیریت (خلاصهٔ عملی)
- پیشگیری و مدیریت فرهنگی: حفظ سلامت و شادابی درخت (آبیاری منظم، تغذیه مناسب)، جلوگیری از زخم و صدمات مکانیکی، و حذف شاخهها و درختان آلوده (قلمزدن و سوزاندن)؛ این اقدامات مهمترین روشها هستند.
- پایش و تلهگذاری: ردیابی پرواز بالغین در فصل فعالیت برای شناسایی زمان تخمریزی و کاهش جمعیت بالغ با تلههای نوری یا فرمونی در برخی شرایط مفید است.
- کنترل شیمیایی: دسترسی به لاروهای داخل چوب مشکل است؛ در موارد شدید از سموم نفوذی یا تزریقی به تنه و اسپریهای هدفمند استفاده میشود، اما اثرگذاری محدود و وابسته به زمانبندی صحیح است.
- کنترل بیولوژیک و میکروبی: تحقیقات روی عوامل بیماریزا (نماتدها، قارچها و باکتریها) و دشمنان طبیعی ادامه دارد؛ در برخی موارد استفادهٔ هدفمند از عوامل بیولوژیک میتواند مکمل باشد اما نیاز به مطالعات محلی دارد.
منابع اصلی
- CABI Compendium — Zeuzera pyrina (بررسی میزبانها و زیستشناسی).
- University of Massachusetts Extension — Zeuzera pyrina (راهنمای مدیریتی و پیشگیری).
- مقالات پژوهشی دربارهٔ کارایی روشهای بیولوژیک و بررسی خسارتها (مطالعههای منطقهای، از جمله ایران).
- منابع فارسی کشاورزی و ترویجی دربارهٔ کرم خراط و روشهای مبارزه (خلاصههای محلی و توصیههای عملی).
دیدگاه خود را بنویسید